Waar moeten we op blijven letten bij het afleveren van NSAID's?
Verschenen in:
Farmazine 122 - editie december 2024DOOR APR. NELE SCHOENMAEKERS, Projectcoördinator KOVAG
Image
Veilig gebruik van NSAID’s
In het vernieuwde Medisch Farmaceutisch Overleg (MFO)-programma “veilig gebruik van NSAID’s” willen we deze problematiek in de schijnwerpers zetten. Wat zijn de grootste valkuilen bij NSAID-gebruik, en hoe kunnen we apothekers beter toerusten om patiënten te beschermen tegen ernstige bijwerkingen? Dit programma biedt handvatten om risico’s te minimaliseren. Want NSAID’s zijn nuttig – maar alleen als ze met kennis en zorgvuldigheid worden ingezet. Tijd om samen de balans te vinden tussen effectiviteit en veiligheid. Door het organiseren van lokale MFO’s over dit onderwerp willen we deze problematiek aanpakken en een leidraad bieden voor een veiliger gebruik van deze onmisbare, maar risicovolle geneesmiddelen. We zetten de belangrijkste aandachtspunten graag nog eens even op een rijtje.
NSAID’s: bekende bijwerkingen en onverwachte complicaties
De effecten van NSAID’s, gewenst én ongewenst, zijn terug te voeren op hun werking op de prostaglandinesynthese via cyclo-oxygenase (COX)-1 en COX-2. Helaas gaat deze onderdrukking van ontstekingsreacties en pijn ook gepaard met een scala aan bijwerkingen.
1 .Gastro-intestinale risico’
Maagklachten en ulcera zijn de meest voorkomende bijwerkingen. Het gebruik van NSAID’s verhoogt het risico op ulcera, gastro-intestinale bloedingen en ernstige complicaties door remming van de COX-1-enzymactiviteit. Een case-control studie toonde aan dat NSAID-gebruikers vijf keer meer risico lopen op bloedingen van de bovenste gastro-intestinale tractus dan niet-gebruikers. Ouderen zijn extra gevoelig, en bij deze groep is gastroprotectie noodzakelijk.
Image
Image
2. Cardiovasculaire bijwerkingen
NSAID’s verhogen daarnaast ook de kans op myocardinfarcten en cerebrovasculaire accidenten. Dit risico is het hoogst bij COX-2-selectieve middelen en diclofenac, terwijl naproxen en lage doses ibuprofen relatief veiliger zijn. Het cardiovasculaire risico is bovendien dosisafhankelijk en benadrukt het belang van een zo kort mogelijke behandeling met de laagst effectieve dosering.
Image
Image
3. Nierproblemen en systemische effecten
NSAID’s kunnen leiden tot acute of chronische nierinsufficiëntie en vochtretentie, wat bijdraagt aan verergering van hartfalen en hypertensie. Alertheid hiervoor is vooral belangrijk in de risicogroepen, zoals ouderen, mensen met chronische nierziekte of verminderde nierfunctie, en patiënten die kampen met dehydratatie of hypovolemie. Denk hier bijvoorbeeld ook aan jonge kinderen die overgeven of diarree hebben en in combinatie Nurofen gebruiken, dit kan ook de nieren onder druk zetten. Daarnaast wordt het risico versterkt door gelijktijdig gebruik van nefrotoxische middelen, zoals diuretica, ACE-remmers of angiotensine-II-receptorblokkers. Bij deze patiënten is extra waakzaamheid belangrijk. De negatieve impact van NSAID’s op de nierfunctie is het gevolg van prostaglandineremming, wat leidt tot een verminderde nierperfusie. Daarom is regelmatige controle van nierfunctie en bloeddruk essentieel, vooral bij deze risicogroepen.
Veilig gebruik: richtlijnen voor de praktijk
Bij het voorschrijven en afleveren van NSAID’s
Het afwegen van risico’s en voordelen is cruciaal bij elke patiënt. Overweeg alternatieven zoals paracetamol, topische behandelingen of opioïden, afhankelijk van de indicatie. Wanneer NSAID’s noodzakelijk zijn, gelden de volgende adviezen:
- Laagste effectieve dosis: Gebruik NSAID’s in de minimale effectieve dosering en voor een korte periode.
- Productkeuze: Ibuprofen heeft over het algemeen het meest gunstige profiel voor gastro-intestinale en cardiovasculaire risico’s. Vermijd middelen zoals piroxicam bij ouderen vanwege hun lange halfwaardetijd en verhoogde kans op bijwerkingen.
- Gastroprotectie: Bij ouderen en risicopatiënten is toevoeging van protonpompinhibitoren standaard.
- Controle op interacties: Let op geneesmiddeleninteracties, vooral bij patiënten die bloedverdunners of antihypertensiva gebruiken.
Bij OTC-gebruik in de apotheek
Veel patiënten beschouwen NSAID’s als een "onschuldig" zelfzorgmiddel, wat leidt tot een onbewust risico op overmatig gebruik of complicaties. Als apothekers spelen we hier een cruciale rol. Door volgende stappen te volgen, kunnen de effectiviteit van NSAID’s worden benut en de risico’s tot een minimum worden beperkt.
Image
Samenwerken voor veiligheid
Het gebruik van NSAID’s vereist zorgvuldigheid, vooral in een tijd waarin deze geneesmiddelen ondanks duidelijke risico’s breed beschikbaar zijn. Apothekers en artsen kunnen samen een sleutelrol spelen in het bevorderen van veilig gebruik. Het blijft belangrijk dat we samen dezelfde richtlijnen volgen. Het vernieuwde MFO-programma biedt concrete handvatten, opgedeeld in 3 verschillende hoofstukken, om dit doel te bereiken.
Samen zorgen we ervoor dat NSAID’s alleen worden ingezet waar nodig en op een manier die patiënten beschermt tegen onnodige risico’s. Want effectieve pijnbestrijding is belangrijk, maar nooit ten koste van de veiligheid.
Wens je meer info over het MFO-programma “Veilig gebruik van NSAID’s” of wil je het bij jou in de buurt organiseren?
Contacteer: nele.schoenmaekers@kovag.be
Bronnen
- KOVAG. Bogaerts Carolien. Schoenmaekers Nele. Kwaliteitsbevorderend programma: Veilig gebruik van NSAID’s, update 2024.
Informatie exclusief voor onze leden en klanten
Log in als lid/klant of vraag je lidmaatschap aan om deze en andere exclusieve informatie te raadplegen.
